Zrozumieć Chorobę Parkinsona

11 kwietnia na całym świecie obchodzony jest Dzień Choroby Parkinsona – święto, które ma nie tylko upamiętniać urodziny Jamesa Parkinsona, lekarza i pioniera, który jako pierwszy opisał tę chorobę w 1817 roku, ale przede wszystkim podnosić świadomość społeczną, edukować i promować empatię wobec osób zmagających się z tym wyzwaniem każdego dnia.

Czym jest choroba Parkinsona?

Choroba Parkinsona to przewlekłe, postępujące schorzenie ośrodkowego układu nerwowego. Zaliczana jest do grupy tzw. chorób neurodegeneracyjnych, obok takich jak choroba Alzheimera czy stwardnienie zanikowe boczne (SLA). Jej głównym mechanizmem jest stopniowe obumieranie neuronów w części mózgu zwanej istotą czarną, co prowadzi do spadku produkcji dopaminy – kluczowego neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za koordynację ruchów i wiele funkcji poznawczych.

Nie tylko starsi – Parkinson może dotyczyć także młodszych

Choroba najczęściej diagnozowana jest u osób powyżej 60. roku życia, ale w około 10% przypadków objawy pojawiają się wcześniej – nawet przed 40. rokiem życia. Mówimy wtedy o tzw. młodzieńczej postaci Parkinsona. Przyczyny wczesnego zachorowania mogą być związane z czynnikami genetycznymi lub środowiskowymi, choć nie są jeszcze w pełni poznane.

Objawy – nie tylko drżenie rąk

Parkinson często kojarzy się wyłącznie z drżeniem kończyn, ale w rzeczywistości objawy są znacznie szersze i bardzo zróżnicowane. Dzielimy je na dwie grupy:

Objawy ruchowe:

• Drżenie spoczynkowe (tzw. tremor)
• Spowolnienie ruchowe (bradykinezja)
• Sztywność mięśni
• Zaburzenia równowagi i koordynacji
• Trudności z rozpoczęciem ruchu („zamrożenie”)

Objawy pozaruchowe:

• Depresja i lęk
• Zaburzenia snu
• Zaparcia i problemy żołądkowo-jelitowe
• Ból i dyskomfort mięśniowy
• Osłabienie pamięci i funkcji poznawczych
• Zaburzenia węchu (często jeden z pierwszych objawów)
  Warto pamiętać, że przebieg choroby u każdego pacjenta może wyglądać inaczej.

Diagnoza i leczenie – gdzie dziś jesteśmy?

Rozpoznanie choroby Parkinsona opiera się głównie na obserwacji objawów klinicznych, dokładnym wywiadzie i badaniu neurologicznym. Obecnie nie istnieje jednoznaczny test laboratoryjny potwierdzający chorobę.

Leczenie ma charakter objawowy – jego celem jest łagodzenie symptomów i poprawa jakości życia. Najczęściej stosowane leki to:

• Lewodopa – prekursor dopaminy, stosowany od ponad 50 lat
• Agoniści dopaminy (np. pramipeksol)
• Inhibitory MAO-B (spowalniające rozkład dopaminy)

W zaawansowanych przypadkach rozważa się zastosowanie głębokiej stymulacji mózgu (DBS) – procedury neurochirurgicznej, polegającej na wszczepieniu elektrod w określone obszary mózgu. Zabieg ten może znacząco poprawić kontrolę objawów u odpowiednio zakwalifikowanych pacjentów.

Codzienne życie z Parkinsonem – wyzwania i potrzeby

Choroba Parkinsona wpływa nie tylko na ciało, ale również na psychikę, relacje społeczne i poczucie własnej wartości. Osoby chorujące często zmagają się z niezrozumieniem otoczenia, które błędnie interpretuje ich objawy jako niezdarność, zmęczenie czy nawet nietrzeźwość. Dlatego edukacja społeczeństwa jest kluczowa.

Pomocne w codziennym funkcjonowaniu są:

• Fizjoterapia i rehabilitacja ruchowa
• Terapia mowy i komunikacji
• Wsparcie psychologiczne i psychiatryczne
• Dostosowanie środowiska domowego do potrzeb chorego

Ogromne znaczenie ma również wsparcie najbliższych – zarówno emocjonalne, jak i praktyczne.

Nadzieja w nauce – przyszłość leczenia

Świat nauki nie ustaje w poszukiwaniach skuteczniejszych terapii. Obecnie prowadzone są badania nad:

• terapią genową – próbującą naprawić uszkodzone mechanizmy komórkowe,
• przeszczepami komórek macierzystych, które mogłyby zastępować obumarłe neurony,
• neuroprotekcją – czyli ochroną neuronów przed dalszym uszkodzeniem,
• zastosowaniem sztucznej inteligencji i urządzeń noszonych do wczesnego wykrywania objawów i monitorowania choroby.

Dlaczego warto o tym mówić?

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia, na chorobę Parkinsona cierpi obecnie ponad 10 milionów osób na całym świecie. W Polsce – nawet 90 tysięcy. To choroba, która z roku na rok dotyka coraz więcej osób, również z powodu starzejącego się społeczeństwa.

Dzień Choroby Parkinsona to moment, by spojrzeć na tych, których codzienne zmagania często pozostają niewidoczne. To okazja, by szerzyć wiedzę, budować mosty empatii i wspierać badania, które mogą odmienić przyszłość tysięcy ludzi.

Autor tekstu: dr n. med. Arkadiusz Stęposz, specjalista w zakresie neurologii, lekarz Oddziału neurologicznego z pododdziałem udarowym oraz koordynator ds. dydaktyki, nauki i promocji zdrowia Szpitala Joannitas w Pszczynie